Hukum Menjamak Salat bagi Tim Penyelamat Perspektif Kaidah Al-Masyaqqah Tajlibu Al-Taisīr

The Ruling on Combining Prayers for Rescue Teams from the Perspective of the Legal Maxim Al-Masyaqqah Tajlibu al-Taisīr

Authors

  • Nur Lathifah Institut Agama Islam STIBA Makassar
  • Sartini Lambajo Institut Agama Islam STIBA Makassar
  • Sri Reski Wahyuni Nur Institut Agama Islam STIBA Makassar

DOI:

https://doi.org/10.36701/fikrah.v2i3.2606

Keywords:

Disaster, Rescue Team, Combined Prayer, Legal Maxim in Islamic Jurisprudence, Al-Masyaqqah Tajlibu Al-Taisīr

Abstract

Jamak prayer refers to the practice of combining two obligatory prayers within one designated time under specific conditions. In disaster response situations, rescue teams may perform jamak prayers due to several influencing factors. This study aims to: first, identify the forms of hardship and obstacles faced by rescue personnel in the field; and second, analyze the application of the legal ruling on jamak prayer for rescue teams within the framework of the Islamic legal maxim al-Mashaqqah Tajlibu al-Taysīr (Hardship Begets Ease). This research adopts a qualitative approach with library research as the primary method. The findings reveal that various factors influence the decision to perform jamak prayers, such as the severity and urgency of the disaster situation, the pressing nature and continuity of rescue operations, limitations of time and space to perform prayers, the physical and psychological condition of the personnel, guidance from religious scholars or spiritual advisors, and reference to the jurisprudential positions of specific Islamic schools of thought. In circumstances where performing prayers at their designated times could hinder life-saving efforts or pose potential danger, jamak prayer becomes a highly relevant and permissible option. This practice aligns closely with the legal maxim al-Mashaqqah Tajlibu al-Taysīr, which provides ease in the face of genuine hardship during emergency conditions. The practical implication of this study is to offer clarity and understanding for rescue teams in disaster response regarding the permissibility of jamak prayer, and to serve as a reference for future scholarly research on this topic.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Al-Qur’ān al-Karīm

Buku

Al-Bukhārī, Muḥammad bin Ismā’īl bin Ibrāḥīm ibn al-Mugīrah. Ṣaḥiḥ al-Bukhārī, Juz 1. Cet. II; Miṣr: al-Sulṭaniyyah, 1311 M.

Al-Burnū, Muḥammad Sidqī bin Aḥmad. Al-Wajīz fī īḍāh Qawa’id al-Fiqh al-Kulliyah. Cet, V; Bairūt: Muassasah al-Risalah, 2002.

Al-Dausarī, Musallam bin Muḥammad bin Mājid. Al-Mumti’ fi al-Qawāid al-Fiqḥiyyah. Cet. I; riyāḍ: Dār Zidnī, 1428 H/2007 M.

Al-Dīn, Syams, dkk. Mugnī al-Muḥtāj ilā Ma’rifah Ma’āni Alfāz al-Minhāj, Juz 1. Cet. I; t.t.p: Dār al-Kutub al-‘Alamiyah, 1415 H/ 1994 M.

Al-Ghazālī, Abū Hāmid, Al-Mustashfā min ‘Ilm al-Uṣūl, Cet. I; Kairo: Maktabah al-Turāth, 1413 H/ 1993 M.

Ḥāmid, Hisyām al-Kāmil. Al-Imta’ bi Syarḥ Matan Abī Syuja’. Cet. I; Qāhirah: Dār al-Manār, 1432 H/2011 M.

Al-Jazirī Abd al-Raḥmān bin Muḥammad. Al-Fiqh ‘alā al-Mazāhib al-Arba’ah, Juz 1. Cet. II; Bairūt: Dār al-Kutub al-‘Alamiyah, 1424 H/ 2003 M.

Al-Kāsānī, ʿAlāʾ al-Dīn Abū Bakr bin Masʿūd, Badā’iʿ al-Ṣanā’iʿ fī Tartīb al-Sharā’iʿ, tahqīq ʿAlī Muḥammad Muʿawwaḍ & ʿĀdil Aḥmad ʿAbd al-Mawjūd, Juz 1 Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1418 H/1997 M.

Al-Madanī, Mālik bin Anas bin Mālik bin ‘Amir al-Aṣbahī, Al-Mudawwanah, Juz 1 Cet. I; t.t.p: Dār al-Kutub al-Alamiyyah, 1415 H/1994 M.

Majma’ al-Lugah al-‘Arabiyah bi al-Qāhirah. Al-Mu’jam al-Wasīṭ, Juz 1. Cet. II; Beirūt Dār al-Fikr, 1397 H/ 1976 M.

Majma‘ al-Lughah al-‘Arabiyyah bi al-Qāhirah, al-Mu‘jam al-Wasīṭ Cet. IV; Qāhirah: Dār al-Da‘wah, 1425 H/ 2004 M.

Majmū’ah min al-Muallifin, Al-Mausū’ah al-Fiqhiyyah al-Kuwaitiyyah, Juz 27. Cet. I; Miṣr: Dār al-ṣafwah, 1427 H.

Majmu’ah min al-Muallifīn. Al-Tafsīr al-Muyassar. Cet. II; Al-Su’udiya: Al-Muṣhaf al-Syarif, 1430 H/ 2009 M.

Al-Mardāwī, Alā al-Dīn Abū al-Hasan ‘Alī bin Sulaimān ibn Aḥmad. Al-Inṣāf fī al-Ma’rifah Rājīh min Khilāf, Juz 5. Cet.I: Al-Qāhirāh; Hajar Liṭabā’ah wa al-Nasyar wa al-Tauzī’ wa al-I’lān, 1415 H/ 1995 M.

Al-Nawawi, Abū Zakarīyā Yaḥya bin syarif. Al-Majmū’ Syarḥ al-Muhazzab, Juz 4. Al-Qāhirah: Maṭba’ah Tuḍāman Akhawi, 1347 H.

Al-Nawawī, Abū Zakarīyā Yaḥyā bin Syarif. Syarḥ al-Nawawī ‘alā Muslim, Juz 5. Cet.II; Bairūt: Dār Iḥyā al-‘Arabī, 1396 H.

al-Nawawī, Abū Zakariyā Muḥyī al-Dīn Yaḥyā bin Syarf, Al-Minhāj Syarḥ Ṣaḥīh Muslim bin al-Hajjāj, Juz 5 Cet.II; Bairūt: Dār Iḥyā’ al-Turāṡ al-Arabī, 1392 H.

Al-Qaraḍāwī, Yūsuf, Fiqh al-Rukhsah, Cet. I; Bairūt: Muassasah al-Risālah, 1405 H/ 1985 M.

Al-Qaradāwī,Yūsuf, Fiqh al-Ṭahārah: Dirasah Muqāranah li-Aḥkām al-Ṭahārah fī al-Fiqh al-Islāmī, cet. 1, Beirut: Mu’assasah al-Risālah, 1999.

Qāsim, Hamzah Muḥammad. Manār al-Qārī syarḥ Mukhtaṣar ṣaḥiḥ al-Bukhārī, Juz 1. Dimasyq: Al-jumhuriyyah al-‘Arabiyyah al-Su’udiyah, 1410 H/1999 M.

Qudāmah, Abū Muḥammad ‘Abdillāh bin Aḥmad bin Muḥammad bin. Al-Mugnī, Juz 2. Cet. II; Al-Mamlakah al-‘Arabīyah al-Su’ūdiyah: Dār al-‘Ilmi al-Kutub, 1417 H/ 1997 M.

Al-Qurtubi, Muhammad bin Ahmad bin Muhammad bin Rusyd. Bidāyatu al-Mujtahid: Wanihāyatu al-Muqtasid. Cet. I; Kairo: Dār Ibnu al-Jauzi, 1425 M/ 2014 H.

Al-Qurṭubī, Abū al-Walīd Muḥammad bin Aḥmad bin Rusyd, Bidāyah al-Mujtahīd wa al-Muqtaṣid, Juz 1 Al-Qāhirah: Dār al-Hadīs, 1425 H/ 2004 M.

Al-Sa’dī, Abdurrahman bin Nāṣir, al-Sa’dī. Al-Qawāid wa al-Uṣūl al-Jāmi’ah wa al-Frūq wa al-Taqāsīm al-Badī’ah al-Nāfi’ah. Cet III; Riyaḍ: Maṭba’ah al-Madanī, 1433 H/2012 M.

Sābiq, Sayyid. Fiqh al-Sunnah. Cet. I; Misr: al-Fath lil ’i’lam al-‘Arabī, 2004.

Al-ṣabuni, Muḥammad ‘Ali. Mukhtaṣar Tafsīr ibn Katṡīr. Cet. VI; Bairūt: Dār Al-Qur’an al-Karīm, 1402 H/1971 M.

Sālim, Abū Mālik Kamāl bin al-Sayyid. Ṣaḥīḥ Fiqh al-Sunnah wa Adillatuh wa Tauḍīḥ Mażāhib al Aimmah, Juz 2. Cet. I; Al-Qāhirah: Al-Maktabah al-Tawfīqīyyah.

Suyūṭī, Abdurrahman. Al-Asybāh wa al-Naẓāir fi Qawā’id wa Frū’ Fiqh al-Syāfi’iyyah. Cet I; Beirūt: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1403 H/1983 M.

Syidād, Abū Dāwud Sulaimān bin al-Asy‘as bin Isḥaq bin Basyīr bin. Sunan Abī Dāwud, Juz 2. Cet. I; Bairūt: al-Maktabah al-‘Aṣriyah, 1952 M.

Al-Syirbīni, Muḥammad. Mugnī al-Muḥtāj. Cet. I; t.t: Dār al-Kutub al-‘Alamiyyah, 1415 H/1994 M.

Taimiyah, Al-Islām Aḥmad bin. Majmu’ al-Fatāwā, Juz 21. Al-Madīnah Al-Munawwarah: Al-Muṣḥaf al-Syarīf, 1425 H/2004 M.

Al-Uṡaimin, Muḥammad bin Ṣālih. Al-Syarḥu al-Mumti’ ‘Ala Zādi al-Mustaqni’. Cet. I; t.t: Dār Ibnu al-Jauzī, 1442 H/ 2001 M.

Al-Zuhailī, Muḥammad Muṣṭafa. Al-Qawā’id Fiqḥiyyah wa Taṭbīqātuhā fi al-Maẓhab al-Arba’ah. Cet. I: Dimsyq: Dār al-Fikr, 1427 H/ 2006 M.

Al-Zuḥailī, Wahbah, Uṣūl al-Fiqh al-Islāmī, Cet. II; Damaskus: Dār al-Fikr, 1418H/ 1998 M.

Badan Nasional Penanggulangan Bencana, Data Bencana Indonesia 2023. Jakarta: BNPB, 2023.

Djazuli, Ahmad. Kaidah-Kaidah Fikih. Jakarta; Prenadamedia group, 2019.

Fauzi, Ahmad, dkk. Metodologi Penelitian. Jawa Tengah: CV. Pena Persada, 2022.

Panjaitan, Roimanson. Metodologi Penelitian. Cet. I; Kupang: Jusuf Aryani Learning, 2017

Pusat Pendidikan Nasional, Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: 2008.

Supardin, Hukum Islam di Indonesia (Studi Pengembangan Materi). Cet. I; Makassar: Alauddin University Press, 2020.

Udin, Moch. Bahak, dkk. Buku Ajar Metodologi Penelitian Pendidikan. Jawa Timur: UMSIDA Press, 2018.

Jurnal, Skirpsi:

Ahmad Aldizar Akbar, dkk. “ Urgensi Koordinasi dalam Organisasi Tanggap Darurat Bencana di Indonesia: Sebuah Tinjauan Pustaka.” Journal of Current Research in Disaster Response and Emergency Management 1, no. 1 (2024).

Anisa, Andi Nanda, “Menjamak Salat dalam Kondisi Bencana Dalam Tinjauan Kaidah al-Masyaqqah Tajlib al-Taisir,” Skripsi (Makassar: Jurusan Syariah, Sekolah Tinggi Ilmu Islam dan Bahasa Arab Makassar, 2023).

Akbar, Mukhammad Naafiu, “Implementasi Kaidah Fikih al-Masyaqqah Tajlibu al-Taisīr dalam Ibadah”, Jurnal Tinta 4, no. 2 (2022)

Bakri, Wahyudi. “Taṭbīq Qāidah al-Masyaqqah Tajlib al-Taisīr fi Taḥwīl Bāqī al-saman bi al-Musman ilā al-Musytarī, Al-Mu’amalat: journal Of Islamic Economic Law 1, no.1 (2018).

Budhiana, Johan, “Penguatan Modal Sosial dalam Upaya Membangun Kesiapsiagaan Masyarakat Menghadapi Bencana Tsunami Melalui Sosialisasi dan Edukasi “, Jurnal Pengmas Kusuma Bangsa 1, no. 1 (2024).

Fauziah, Nazwa, dkk., “Implementasi Ibadah Temporal dalam Salat Terhadap Kesehatan Mental di Kalangan Mahasiswa dalam Perspektif Fiqih,” Jurnal Kutubkhanah 24, no. 1 (2024).

Firdaus, Beni. “Kemacetan dan Kesibukan Sebagai Alasan Qasar dan Jama’ Salat,”Jurnal Al-Hurriyyah 2, no.2 (2017).

Gustaman, Fitri Adrianti Indah, dkk. “ Peran Kantor Pencarian dan Pertolongan Lampung Dalam Masa Tanggap Darurat Tsunami Selat Sunda Tahun 2018”, Jurnal Ilmu Pengetahuan Sosial 7, no.2 (2020)

Mulyono, Luky Destianah dan Joko, “ konstruksi Pengetahuan Penyelamatan dan Evakuasi Korban Laka Laut Pada Komunitas SAR Rimba Laut Di Payangan,” Huma Jurnal Sosiologi 3, no. 2 (2024).

Nurwafa Abdul Mutalib dan Zahari Mahad Musa, “Fiqih Regulations For Natural Disastres: Methods Of Perfo Prayer In Critical Situations,” Jurnal Salam Digest 1, no. 1 (2022).

Purnamasari, Umi Nashiroh Roihana dan Imam Ghazali Said, “Diskursus Tentang Kebolehan Jamak Salat dalam Hadis Perspektif Sunni dan Syiah,” Jurnal Penelitian Ilmu Ushuluddin 5, no.1 (2025).

Priantoro, Akhmad Unggul. “ Peningkatan Pemahaman Ancaman Bencana Di Kabupaten Subang Pada Saka SAR Kabupaten Subang Melalui Edukasi Matigasi Bencana”, Jurnal Relawan dan Pengabdian Masyarakat 2, no. 1 (2024).

Saddam, dkk. “ Pelatihan Pertolongan Pertama Search and Rescue (PP-SAR) Air Nasional Korps Sukarela Palang Merah Indonesia dan Relawan Perguruan Tinggi SE-Indonesia”, Jurnal Masyarakat Mandiri 2, no. 1 (2018).

Sahari, “Implementasi Al-Masyaqqoh Tajlibu Al-Taisyiir di Tengah Pandemi Covid 19,” Jurnal Aqlam 5, no. 2 (2020)

Salahuddin, “Hukum Membatalkan Puasa Wajib Bagi Tim Penyelamat Dalam Perspektif Kaidah al-Masyaqqah Tajlibu al-Taisir,” Skripsi (Makassar: Jurusan Syari’ah, Sekolah Tinggi Ilmu Islam dan Bahasa Arab Makassar, 2023).

Shafei, Arif Ar-rasyidin Bin , “ Hukum Salat Jamak Bagi Orang Yang Sakit Studi Komperatif Pendapat Imam Syafi’i Dan Imam Ahmad Bin Hanbal,” Skripsi Riau: Jurusan Perbandingan Mazhab Dan Hukum, Universitas Islam Negeri Sultan Syarif Kasi Riau-Pekanbaru, (2019).

Sunarto. “Koordinasi Search and Rescue (SAR) dalam Operasi Pencarian dan Pemberian Pertolongan kepada Korban Musibah dan Bencana di Wilayah Kalimantan Barat”, Jurnal Ilmu Administrasi negara 5, no. 3 (2016).

Suparmin Sudirman, “Masaqqah dalam konsep ibadah serta solusinya”, Jurnal al-Kaffah 7, no. 1 (2019).

Suseno, Bayu, “ Muslim Prayer (salah), and Its Restorative Effect: Psychophysiological Explanation”, Asian Journal of Islamic Psychology 1, no. 1 2024

Ujang Dede Lasmana, dkk.” Study Of Development Of First Aid Training Curriculum For Disaster And Emergency First Responders In Disaster Management Institute Of Indonesia (DMII) Aksi Cepat Tanggap (ACT).” Jurnal Of Social Research 3, no. 4 (2024).

Yunta, Ahmad Hanafi Dain dan Hendri Abdullah, “Tata Cara Bersuci dan Salat bagi Tenaga Kesehatan (NAKES) yang Menggunakan Alat Pelindung Diri (APD),”Jurnal Bustanul Fuqaha 1, no. 2 (2020).

Sumber Online:

Beranda | BASARNAS (Badan Nasional Pencarian Dan Pertolongan), https://basarnas.go.id/p/tugas-dan-fungsi. (23 mei 2025).

Redaksi Muhammadiyah, “Tata Cara Shalat Saat Kondisi Bencana,” Muhammadiyah (blog), January 19, 2021, https://muhammadiyah.or.id/2021/01/tata-cara-shalat-saat-kondisi-bencana/

Downloads

Published

2025-11-28

How to Cite

Hukum Menjamak Salat bagi Tim Penyelamat Perspektif Kaidah Al-Masyaqqah Tajlibu Al-Taisīr: The Ruling on Combining Prayers for Rescue Teams from the Perspective of the Legal Maxim Al-Masyaqqah Tajlibu al-Taisīr. (2025). AL-FIKRAH: Jurnal Kajian Islam, 2(3), 898-922. https://doi.org/10.36701/fikrah.v2i3.2606