Hukum Menerima Bantuan Dana Kampanye: Analisis Fatwa Dewan Syariah Wahdah Islamiyah No. 056

The Law of Receiving Campaign Funding: Analysis of Wahdah Islamiyah Sharia Council Fatwa No. 056

Authors

  • Rahmat Institut Agama Islam STIBA Makassar, Indonesia
  • Muhammad Harsya Bachtiar Institut Agama Islam STIBA Makassar, Indonesia
  • Ridwan Institut Agama Islam STIBA Makassar, Indonesia

DOI:

https://doi.org/10.36701/muntaqa.v1i2.2400

Keywords:

money politics, campaign finance, fatwa, islamic law

Abstract

Campaign Funding and Islamic Legal Perspective: A Review of Fatwa No. 056 by the Wahdah Islamiyah Sharia Council Campaign funding refers to material support provided by legislative candidates to campaign teams or voters. However, its implementation often deviates from its intended purpose. This study aims to examine Fatwa No. 056 issued by the Wahdah Islamiyah Sharia Council regarding financial support for campaign teams during elections, from the perspective of Islamic law. The research employs a literature review (library research) method by collecting data from various sources, including the Qur'an, Hadith, classical and contemporary works of scholars, as well as books, legal documents, journal articles, theses, and other relevant literature. The findings indicate that providing funds to campaign teams is permissible under Islamic law if it is based on a legitimate service contract (ijarah al-‘amal) and not intended as bribery or political manipulation. Normative references such as Surah al-Mā’idah [5]:2 emphasize the principle of cooperation in righteousness and the prohibition of wrongdoing. Therefore, the involvement of campaign teams in political activities is Islamically acceptable, provided it supports trustworthy candidates and avoids deceit or corruption. Campaign funding remains valid as long as it serves clear, transparent, and strategic purposes, such as preparing campaign materials, organizing formal events, and logistical support. Conversely, direct financial incentives to voters with the intent of influencing their choices are inconsistent with Islamic ethics and justice, and are strictly prohibited both in Islamic jurisprudence and national election regulations.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Al-Qur’an al-Karīm

Buku

Al-Suyuti, Jalāl al-Dīn ‘Abd al-Raḥmān. Al-Asybāh wa al-Naẓā`ir fī Qawā’id Furū’ Fiqhiyyah al-Syāfi’iyyah. Cet. I; Dar al-Kutub al-‘Ilm, 1440 H/1983 M.

Taimiyyah, Aḥmad al-Islām ibn ‘Abd al-Ḥalīm ‘Abd al-Salām ibn. Al-Siyāsah al-Syarīyyah fī Iṣlāh al-Rāī wa al-Rāīyyah. Cet. IV; Beirut: Dar al-Ṭāt al-‘Ilm, 1440 H/2019 M.

Al-Iṣfahanī, Abū Na’īm Aḥmad bin ‘Abdullāh Aḥmad bin Isḥāq bin Mūsā bin Mihran. Fadā’il al-‘Adl wa al-‘Umarā’ al-‘Uddal. Cet. I; Riyadh: Dar al-Watan, 1418 H/1997 M.

Qudāmah, Abū Muḥammad Ābdullāh bin Aḥmad bin Muḥammad bin. Al-Mugni karya Ibnu Qudamah. Cet. I; Kairo: Perpustakaan Kairo, 1389 H/1969 M.

Al-Naisābūrī, Abū Ābdullāh Muḥammad bin Ādullāh al-Ḥakīm. Al-Mustadrak āla al-Ṣaḥīḥain. Cet. I; Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilm, 1411 H/1990 M.

Al-Khalafī, ‘Abd al-Aẓīm bin Badawī. Al-Wajīz fī Fiqh al-Sunnah wa al-Kitāb al-Azīz. Cet. I; Pustaka Ibnu Katsir, 1428 H/2007 M.

Al-Ūsaimīn, Muḥammad bin Ṣāliḥ. Tālīq Siyāsah Syarīah Syaikh al-Islām ibn Taimiyah. Cet. I; Jakarta: Griya Ilmu, 1427 H/2007 M.

Faraj al-Qurtubi al-Maliki Abu Abdullah, Muhammad bin al-Ibn al-Talaī. Kitāb al-Aqḍiyah. Cet. I; Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi, 1426 H/2005 M.

Komisi Pemilihan Umum. Modul Komisi Pemilihan Umum Republik Indonesia, “Buku Saku Dana Kampanye”.

Majmū‘ah Min al-muallifīn. Ensiklopedia Fikih Transaksi (Kajian, Aplikasi, Fatwa, Terminologi), t.p., t.th.

al-Ṭūsī, Abū Ḥāmid Muḥammad Muḥammad al-Ghazali. Al-Siyāsah al-Syarīyyah fī Iṣlāh al-Rāī wa al-Rāīyyah. Cet. I; Beirut: Dar al-Mārifah, t.th.

al-Ūtsaimin, Muḥammad bin Ṣāliḥ Muḥammad. Al-Qaul al-Mufīd āla Kitāb al-Tauhīd. Cet. II; Kerajaan Arab Saudi: Dar ibn al-Jauzī, 1424 H/2004 M.

al-Māwardī, Al-Ḥasan Abū ‘Alī ibn Muḥammad. Al-Ahkām al-Sulṭāniyyah. Cet. I; Kairo: Dar al-Ḥadiṡ, t.th.

Ridwan. Hukum Administrasi Negara. Jakarta: Rajawali Pers, 2016.

Setiono, Teguh, dkk. Modul Peliputan Dana Kampanye. Jakarta: Transparency International Indonesia, 2009.

Silaswaty Faried, Femmy. Hukum Pemilu di Indonesia, Standar Internasional Penegakan Hukum Pemilu. Banten: PT. Sada Kurnia Pustaka, 2023.

Jurnal Ilmiah

Ahsan, Yunus, Andi Muhammad Aswin Anas, Khaerul Bahran, Yusandi Salam.

“Politik Hukum Pengaturan Dana Kampanye dalam Mewujudkan Pemilihan Umum yang Demokratis”. Makassar: Universitas Hasanuddin Fak. Hukum (2022).

Hamidah, Nur. “Pendanaan Kampanye Politik dalam Islam”. Jawa Barat: Sekolah Tinggi Agama Islam Al-Qudwah Fak. Ekonomi Syariah 2 (2023): h. 60.

Rifai, Maulana.“Marketing Politik Partai Gerindera Pada Pemilu Legislatif 2014 Di Kabupaten Karawang”. Jurnal Politik Indonesia 1 No. 1 (Juli 2016): h. 109.

Siti, Fatimah. "Kampanye sebagai Komunikasi Politik". Resolusi: Jurnal Sosial Politik 1, no. 1 (2018): h. 5–16.

Trias Pahlevi, Moch Edward dan Azka Abdi Amururobbi. “Pendidikan Politik dalam Pencegahan Politik Uang Melalui Gerakan Masyarakat Desa”. Dalam Integritas: Jurnal Antikorupsi, h. 6.

Disertasi, Tesis, dan Skripsi

Alvi, Santana Putri. “Faktor-faktor yang Mendorong Praktik Akuntabilitas dan Transparansi Dana Kampanye Partai Politik” (Studi Ekploratif Pada DPRD Kota Batu). Skripsi. Yogyakarta: Fak. Bisnis dan Ekonomika Universitas Atma Jaya Yogyakarta, 2019.

Putra, Novriansya Okto Muhammad. “Analisis Pengelolaan Dana Kampanye Berdasarkan Peraturan KPU Nomor 34 Tahun 2018 Tentang Perubahan Kedua Atas PKPU Nomor 24 Tahun 2018 Tentang Dana Kampanye Pemilihan Umum” (Studi Kasus di Partai Gerindra Kota Serang, Banten). Skripsi. Yogyakarta: Fak. Hukum Universitas Islam Indonesia Yogyakarta, 2020.

Ratnasari, Lilis. “Studi pengaruh Dana Kampanye terhadap perolehan suara angggota Calon Legislatif di Pemilihan Umum DPR-RI Jawa Barat Tahun 2019”, Skripsi. Jakarta: Fak. Ilmu Sosial dan Ilmu Politik UIN Syarif Hidayatullah Jakarta, 2024.

Siska. “Analisis Penerimaan Dan Pengeluaran Dana Kampanye di Kabupaten Mamasa Provinsi Sulawesi Barat Pada Pemilihan Umum Calon Legislatif Tahun 2019.”, Skripsi. Makassar: Fak. Ekonomi dan Ilmu Sosial Universitas Fajar, 2019.

Syintia, Dewi Ice. “Tinjauan Hukum Islam Tentang Peranan Tim Sukses Dalam Pemilu Legislatif Tahun 2019”, Skripsi. Lampung: Fak. Syariah Universitas Islam Negeri Raden Intan Lampung , 2019.

Situs Pemerintah

SK. Fatwa DSN-MUI No. 62 “tentang Akad Ju’ālah”. Hasil Keputusan Dewan Syariah Nasional (MUI), (06 Desember 2007).

Situs Kelompok, Organisasi atau Lembaga

“Batas Sumbangan Dana di Pileg dan Pilpres Naik”. Situs Kumparan News (Agustus, 2018). https://kumparan.com/kumparannews/batas-sumbangan-dana-kampanye-di-pileg-dan-pilpres-naik-1535014619914172607/full. (29 Januari 2025).

“Kampanye Dalam Perspektif Hukum Islam”. Situs Media.alkhirat.id. 22 Desember 2023. https://media.alkhairaat.id/kampanye-dalam-perspektif-hukum-islam/ (21 Mei 2025).

“Kumpulan Fatwa Syekh Bin Bāz”. Situs Resmi Syekh ‘Abd al-‘Azīz ibn ‘Abdullāh ibn Bāz, https://binbaz.org.sa/fatwas/1560. Diakses pada 12 Juni 2025.

Peraturan Bawaslu Nomor 29 Tentang Pengawasan Dana Kampanye Pemilihan Umum, 2018.

Peraturan PKPU Nomor 18 Tentang Dana Kampanye Pemilihan Umum, 2023.

“Sejarah Berdiri dan Manhaj”. Situs Admin Wahdah wahdah.or.id. 11 April 2013, https://wahdah.or.id/sejarah-berdiri-manhaj/ (20 Mei 2025).

SK. Dewan Syariah Wahdah Islamiyah No. 056. “Tentang Hukum Menerima Bantuan Dana Kampanye”. Hasil Liqā` Īlmī ke-30 Dewan Syariah Wahdah Islamiyah. Makassar 2024.

Situs Pribadi

Hidayat, Syarif. “Pilkada, Money Politic, and The Dangerous of Informal Governance”. (Singapura: ISEAS Publishing, 2009).

Jacobson, Nancy. Adalah seorang aktivis politik Amerika. Seorang mantan pengumpul dana untuk Partai Demokrat , ia kemudian menjadi pendiri dan CEO organisasi sentris No Labels. Situs https://en.wikipedia.org/wiki/Nancy_Jacobson (26 November 2024).

Leoanard Wancthekon, Pedro C Vicente. “Clientelism and Vote Buying: Lesson from Field Experiments in African Election”, (Oxford University, 2009).

Purnamasari, D.M. “Survei LIPI: Masyarakat Memandang Politik Uang Bagian dari Pemilu, tidak dilarang”, Situs https://nasional.kompas.com/read/2019, (29 Agustus 2019.

Downloads

Published

2025-09-11

How to Cite

Hukum Menerima Bantuan Dana Kampanye: Analisis Fatwa Dewan Syariah Wahdah Islamiyah No. 056: The Law of Receiving Campaign Funding: Analysis of Wahdah Islamiyah Sharia Council Fatwa No. 056. (2025). AL-MUNTAQA: Jurnal Studi Islam Dan Bahasa Arab, 1(2), 637-654. https://doi.org/10.36701/muntaqa.v1i2.2400