Analisis Fatwa MUI No. 21 Tahun 2023 tentang Hukum Penanganan Mushaf Tidak Layak Guna

Analysis of MUI Fatwa No. 21 of 2023 concerning the Law on Handling Unusable Mushafs

Authors

  • Anggia Adisti Institut Agama Islam STIBA, Makassar, Indonesia
  • Kasman Bakry Institut Agama Islam STIBA, Makassar, Indonesia
  • Sri Reski Wahyuni Nur Institut Agama Islam STIBA, Makassar, Indonesia

DOI:

https://doi.org/10.36701/mabsuth.v1i1.2370

Keywords:

Fatwa MUI, Islamic Law, Mushaf

Abstract

This study analyses MUI Fatwa No. 21 of 2023 on the handling of unusable copies of the Qur'an, as an effort to maintain the sanctity of the Qur'an in the face of contemporary challenges, particularly those related to unusable copies of the Qur'an. The objectives of this study are to identify the legal basis underlying the issuance of MUI Fatwa No. 21 of 2023, to understand the productive guidelines suggested in MUI Fatwa No. 21 of 2023, and to assess the relevance of MUI Fatwa No. 21 of 2023 to the principle of revering the Qur’an in Islamic law. This study employs a qualitative approach with descriptive analysis. The findings of this study indicate that MUI Fatwa No. 21 of 2023 is based on strong sharia evidences such as the Qur’an, hadith, and fiqh principles. In the view of Islamic jurisprudence, revering the holy Qur’an is an obligation rooted in respect for the word of Allah. The four schools of Islamic jurisprudence agree that the Qur’an must be protected from any actions that could diminish its status as a holy book. MUI Fatwa No. 21 of 2023 applies three methods in handling damaged Qur’an manuscripts: burning, burial, and recycling. This fatwa has a very close relevance to the principle of revering the Qur’an in Islamic law because it aligns with the opinions of scholars from the four schools of thought and reflects a balance between Islamic scholarly tradition and the needs of the contemporary muslim community.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Al-Qur’ān al-Karīm.
Buku:
ʿAbdullāh, Abū Muḥammad Muwaffaq al-Dīn. Al-Mughni, Juz 13. Beirut: Dār 'Alam al-Kutub, 1986.
Asy-Syirazi, Abu Ishaq. Al-Muhadzzab fi fiqh al-Imam Asy-Syafi’i, Juz 1 (Beirut: Dār al-Kutub al- ‘Ilmiyyah, 1992).
Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kamus Besar Bahasa Indonesia, Edisi IV. Cet. III; Jakarta: PT Balai Pustaka, 2018.
Al-Bayhaqi, Sunan al-Kubra, Juz 6. Beirut: Dār al-Kutub al- ‘Ilmiyyah, 1994.
Al-Būrnū, Muḥammad Ṣidqī ibn Aḥmad ibn Muḥammad. Al-Wajīz. Cet. V: Beirut: Al-Resalah, 2002.
Ad-Dimyati, Sayyid Abu Bakar Syata. Lanah ath-Thalibin, Juz 1. Beirut: Dār al-Fikr, 1998.
Al-Fairuzabadi, Al-Qāmūs al-Muḥīṭ. Cet. IV; Beirut: Mu’assasah al-Risalah, 2005.
Ibn Idrīs, Shihāb al-Dīn Abū al-‘Abbās Aḥmad. Al-Furūq, Juz 4. Beirut: ‘Ālam al-Kutub, 2001.
Al-Jawziyyah, Ibn Qayyim. I’lam al-Muwaqqi’in ‘an Rabb al-‘Alamin, Juz 1. Kairo: Dār al-Hadith, 2002.
Kementerian Agama Republik Indonesia. Al-Qur’an dan Terjemahan. Bandung: Cordoba, 2019.
Al-Maqdisī, Abū Muḥammad ‘Abdullāh ibn Aḥmad ibn Muḥammad ibn Qudāmah. Al-Mughnī, Juz 1. Mesir: Dār al-‘Ālamiyyah, 1438.
Majelis Ulama Indonesia, Himpunan Fatwa Majelis Ulama Indonesia. Jakarta: Sekretariat MUI, 2023.
Moleong, Lexy J. Metodologi Penelitian Kualitatif. Cet. XL; Bandung: PT Remaja Rosdakarya, 2021.
Al-Mundziri, Zakiuddin Abdul Azim bin Abdul Qawiy Al-Mundziri. At-Targhib wat Tarhib, Juz 1. Beirut: Dār al-Kutub al- ‘Ilmiyyah, 2004.
Al-Nawawī, Abū Zakariyā Yaḥyā ibn Syaraf. Al-Majmū‘ Syarḥ al-Muhażżab, Juz 2. Beirut: Dār al-Fikr, 1997.
Nasir, Noraida Mat, dkk. Pengaplikasikan Kaedah Pembakaran Sebagai Kaedah yang Terbaik dalam Menjaga Kemuliaan dan Kesucian Al Qur’an. Malaysia: Secretariat of Icriale, 2018.
Al-Qaraḍāwī, Yūsuf. Fiqh al-Waqi’. Kairo: Dār al-Shuruq, 2000.
Al-Qayrawānī, Abū Muḥammad `Abd al-Raḥmān ibn Abī Zayd. Al-Risālah. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyyah, 1994.
Sholeh, Asrorun Ni’am Sholeh. Metodologi Penetapan Fatwa Majelis Ulama Indonesia. Cet. I; Tanggerang Selatan: Emir, 2016.
Sholih Fauzan al-Fauzan, Majmu’ Fatawa Fadilatus As-Syaikh Sholih bin Fauzan al Fauzan, Juz 1. Al-Jazair: Dār Ibn Khuzaimah, 2016.
Siyoto, Sandu dan Ali Sodik. Dasar Metodologi Penelitian. Cet. I; Yogyakarta: Literasi Media, 2015.
Sugiyono, Metode Penelitian Kuantitatif, Kualitatif, dan R&D. Cet. XXVII; Bandung: PT Alfabeta, 2019.
Al-Sarakhsī, Shams al-Aʾimmah. Al-Mabsūṭ, Juz 1. Beirut: Dār al-Maʿrifah, 1986.
Al-Shāṭibī, Ibrāhīm ibn Mūsā. Al-Muwafaqat, Beirut: Dār al-Ma’rifah, 1997.
Taringan, Yaman dan Nurtin. Riset Desain dalam Metodologi Penelitian. Jakarta: Kencana, 2019.
At-Tirmidzi, Abu Isa Muhammad bin Isa. Sunan At-Tirmidzi, Juz 1. Beirut: Dār al-Fikr, 1997.
Al-Zuḥailī, Wahbah. Uṣūl al-Fiqh al-Islāmī, Juz 2. Damaskus: Dār al-Fikr, 1986.

Jurnal Ilmiah:
Halimah, Nur, dkk. “Menjaga Kemuliaan Al-Qur’an dalam Islam”, Jurnal Multidisiplin Indonesia 2, no. 6 (2023).
Istianti, Nurul. “Epistemologis Fatwa Majelis Ulama Indonesia tentang Bermuamalah”, Risalah 7, no. 2 (2021).
Mahmud, Mahmud, dkk. “Perkembangan Fitur Al-Qur’an Digital Masa Kini”, Prosiding Kajian Islam dan Integrasi Ilmu di Era Society 5.0 (KIIIES 5.0) 1 (2022).
M. Marki, Jamaluddin dan Said Agil Husein Almunawwar. “Kajian Komparatif Pemeliharaan Mushaf Al Qur’an", Blantika 2, no. 12 (2024).
Mu’awwanah, Nafisatul. “Pembakaran Mushaf Al-Qur’an yang Rusak dalam Tradisi Masyarakat Muslim”, Jurnal Kebudayaan dan Keagamaan 13, no.02 (2018).
Nur, Sri Reski Wahyuni. "Naẓariyyah al-Maṣlaḥah wa Taṭbīqātuhā fī Fatāwā al-Iqtiṣādiyyah al-Mu‘āṣirah fī al-Hay’ah al-Syar‘iyyah al-Waṭaniyyah li-Majlis al-‘Ulamā’ al-Indūnīsī", Jurnal Al-Wijdan 7, no. 2 (2022).
Roslan, Muhammad Nasrul Azim dan Zulfahmi Mohamad. “Kaedah-Kaedah Pelupusan Mushaf Al-Qur’an”, Jurnal Al-Takamul Al-Ma’rifi 5, no. 1 (2022).
Yanti, Eka Sari dan Rasyidah. “Problematika Publisistik Mushaf Al-Qur’an di Indonesia”, Sadida 3, no. 2 (2023).

Skripsi:
Amalia, Suci. “Adab terhadap Al-Qur’an Perspektif Abu Bakar Jabir Al-Jazairi”, Skripsi. Banjarmasin: Fak. Tarbiyah dan Keguruan UIN Antasari, 2019.
Hidayah, Fajriyatun Nurul. “Sejarah dan Karakteristik Manuskrip Mushaf Al-Qur’an Koleksi Zen Usman Buleleng, Bali”, Skripsi. Semarang: Fak. Ushuluddin dan Humaniora UIN Walisongo, 2022.
Husen, Arif. “Ḥifẓ Al-Dīn dalam Al-Qur’an Perspektif Tafsir Maqāṣidī Ibn ‘Āsyūr”, Skripsi. Jakarta: Fak. Ushuluddin UIN Syarif Hidayatullah, 2021.-
Irwanto, Dedi Ahmad. “Studi Komparasi: Mushaf Cetak Madinah dan Digital Perspektif Riwayat Warsy”, Skripsi. Jakarta: Fak. Ushuluddin dan Pemikiran Islam PTIQ Jakarta, 2023.
Jayadi, Hirman. “Perkembangan Mushaf Al-Qur’an di Indonesia” Skripsi. Jakarta: Fak. Ushuluddin UIN Syarif Hidayutullah, 2016.
Maulidah, Elok. “Dari Mushaf Konvensional Ke Mushaf Digital: Sejarah Pengembangan Al-Qur’an Digital Kemenag”, Skripsi. Banjarmasin: Fak. Ushuluddin UIN Syarif Hidayatullah, 2021.
Niswah, Luthfiyatun. “Tinjauan Hukum Islam tentang Pengelolaan Limbah Kertas Al-Qur’an”, Skripsi. Semarang: Fak. Syariah dan Hukum UIN Walisongo, 2016.

Situs dan Sumber Online
Al-Dausary, Mahmud. “Keutamaan Al-Qur’an”, (https://ebooksunnah.com/id). (18 Oktober 2024).
Majelis Ulama Indonesia. “Fatwa MUI No. 21 Tahun 2023 tentang Hukum dan Pedoman Penanganan Mushaf Tidak Layak Guna”. (Https://www.mui.or.id/baca/fatwa/hukum dan pedoman penanganan mushaf tidak layak guna). (06 Mei 2025).
Mohsi, “Pendekatan Normatif dalam Studi Hukum Islam”. Https://ejournal.iaimu.ac.id. (17 Mei 2025).
Syahrial. “Teladan Para Salaf dalam Menjaga Kehormatan Mushaf Al-Qur’an”, (https://retizen.republika.co.id). (18 Oktober 2024).

Downloads

Published

2025-08-04