Ekosistem Ekonomi Islam: Konsep, Prinsip, dan Strategi Penguatan di Indonesia
Islamic Economic Ecosystem: Concepts, Principles, and Strategies for Strengthening in Indonesia
DOI:
https://doi.org/10.36701/al-qiblah.v4i5.2633Keywords:
Islamic economic ecosystem, instrument, principle, strategy, IndonesiaAbstract
This study aims to provide a comprehensive understanding of the Islamic economic ecosystem, encompassing its concepts, fundamental principles, pillars and actors, as well as instruments and strategies for its strengthening within the Indonesian context. The research employs a qualitative-descriptive approach based on an extensive literature review. The findings reveal that the main pillars of the Islamic economic ecosystem consist of the Islamic financial sector, the halal industry, ZISWAF, sharia-based micro, small, and medium enterprises (MSMEs), and the sharia-driven digital economy. These pillars are supported by key actors, including the government, regulators, academics, industry players, society, and Islamic institutions. Financial instruments (Islamic banks, sukuk, Islamic fintech), social instruments (zakat, infaq, sadaqah, waqf), and supporting infrastructure such as regulatory frameworks, halal certification, digital technology, and shariah-compliant human resources serve as crucial enablers of the ecosystem’s sustainability. The study also identifies Indonesia’s substantial potential to become a global hub for the Islamic economy, supported by its large Muslim population, expansive halal market, and national regulatory backing. Nevertheless, challenges remain, including low levels of shariah literacy, limited human resource capacity, suboptimal regulatory implementation, and intensifying global competition. Consequently, strategies for strengthening the ecosystem should focus on improving literacy and inclusion, fostering cross-sectoral collaboration, enhancing digital innovation, reinforcing adaptive regulation, and integrating education with the halal industry. Through these measures, Indonesia’s Islamic economic ecosystem has the potential to evolve into an inclusive, competitive, and sustainable system, contributing significantly not only to national development but also to the advancement of global civilization.
Downloads
References
Azwar. Membangun Ekosistem Industri Halal Di Indonesia: Menelisik Kekuatan, Kelemahan, Peluang, Dan Ancaman Serta Strategi Yang Efektif. Yogyakarta: Penerbit Deepublish, 2024.
Azwar, Azwar, and Khaerul Aqbar. “Strategi Penguatan Industri Halal Di Indonesia: Analisis SWOT.” AL-KHIYAR: Jurnal Bidang Muamalah Dan Ekonomi Islam 4, no. 1 (2024): 47–71.
Azwar, Azwar, Abur Hamdi Usman, and Mohd Farid Ravi Abdullah. “The Opportunities and Challenges of the Halal Food Industry in Indonesia: Some Notes from Quranic and Economic Perspectives: Peluang Dan Cabaran Industri Makanan Halal Di Indonesia: Beberapa Catatan Daripada Perspektif Al-Quran Dan Ekonomi.” Al-Irsyad: Journal of Islamic and Contemporary Issues 7, no. 1 (2022): 807–18. https://www.al-irsyad.kuisjournal.com/index.php/alirsyad/article/download/270/113.
Bappenas. Masterplan Ekonomi Syariah Indonesia 2019-2024 Hasil Kajian Analisis Ekonomi Syariah Di Indonesia. Edited by Deputi Bidang Ekonomi. 1st ed. Jakarta: Kementerian Perencanaan Pembangunan Nasional/ Badan Perencanaan Pembangunan Nasional, 2018. https://kneks.go.id/storage/upload/1573459280-Masterplan Eksyar_Preview.pdf.
Choudhury, Masudul Alam. “Principles of Islamic Economics.” Middle Eastern Studies 19, no. 1 (1983): 93–103.
Fathoni, Muhammad Anwar. “Potret Industri Halal Indonesia: Peluang Dan Tantangan.” Jurnal Ilmiah Ekonomi Islam 6, no. 3 (2020): 428–35. http://publishing-widyagama.ac.id/ejournal-v2/index.php/jma/article/view/247/242.
Hakim, Muhammad Fajrul, and Sugianto Sugianto. “Studi Library Research: Penguatan Ekosistem Halal Value Chain Di Indonesia Untuk Industri Halal Global.” Jurnal Penelitian Inovatif 4, no. 4 (2024): 2227–38.
Komite Nasional Ekonomi Keuangan Syariah (KNEKS). “Master Plan Industri Halal Indonesia 2023–2029.” Jakarta, 2023. https://kneks.go.id/storage/upload/1719104658-Master Plan Industri Halal Indonesia 2023-2029.pdf.
Linge, Abdiansyah. “Filantropi Islam Sebagai Instrumen Keadilan Ekonomi.” Jurnal Perspektif Ekonomi Darussalam 1, no. 2 (2015): 154–71.
Maulida, Novita, and Siti Femilivia Aisyah. “Etika Bisnis Islam: Implementasi Prinsip Keadilan Dan Tanggung Jawab Dalam Ekonomi Syariah.” El-Iqthisadi Jurnal Hukum Ekonomi Syariah Fakultas Hukum Dan Syariah 6 (2024): 49–61. https://doi.org/10.24252/el-iqthisady.vi.46740.
Muhamad, Muhamad. “Tantangan Dan Peluang Penerapan Kebijakan Mandatory Sertifikasi Halal (Studi Implementasi UU No. 33 Th. 2014 Dan PP No. 31 Th. 2019).” Jurnal Ilmu Ekonomi Dan Bisnis Islam 2, no. 2 (2020): 1–26. https://doi.org/https://doi.org/10.24239/jiebi.v2i2.29.1-26.
Muliadi, Selamat. “Epistemologi Ekonomi Islam Dan Maqasid Syariah Dalam Kurikulum Ekonomi Islam Di Perguruan Tinggi.” ISLAMICONOMIC: Jurnal Ekonomi Islam 9, no. 2 (2018).
Nasution, Lokot Zein. “Penguatan Industri Halal Bagi Daya Saing Wilayah: Tantangan Dan Agenda Kebijakan.” Journal of Regional Economics Indonesia (JREI) 1, no. 2 (2020): 33–57.
Permata, My Sun, Arif Zunaidi, and Firnanda Hermadiani. “Resilien Ekonomi Umat: Tantangan Dan Prospek Industri Halal Pasca Krisis Pandemi Covid-19.” Proceedings of Islamic Economics, Business, and Philanthropy 2, no. 1 (2023): 352–65.
Sakni, Ahmad Soleh. “Konsep Ekonomi Islam Dalam Mengentaskan Kesenjangan Sosial: Studi Atas Wacana Filantropi Islam Dalam Syari’at Wakaf.” Jurnal Ilmu Agama: Mengkaji Doktrin, Pemikiran, Dan Fenomena Agama 14, no. 1 (2013): 151–66.
Zaini, Ahmad Afan. “Ekonomi Islam Dalam Konsep Ontologi, Epistemologi Dan Aksiologi.” AL-MAQASHID: Journal of Economics and Islamic Business 1, no. 1 (2021): 42–50.
Zumrotun, Siti. “Peluang, Tantangan Dan Strategi Zakat Dalam Pemberdayaan Ekonomi Umat.” Jurnal Hukum Islam, 2016, 49–63. https://doi.org/10.28918/jhi.v0i0.669.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Azwar Azwar, Andi Wawan Mulyawan, Mukhtar Lutfi

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.